Total War: Pharaoh Review (Carasthum)
Kadeş Savaşı henüz bitmiş. Gerek Mısır gerekse Hitit kendi toprakları içerisine çekilmiş. Ne firavunluğun kutsallığı ne de yüksek kralların kudreti Mısır'ın çöllerinde ve Anadolu'nun yaylarında eskisi kadar haşmetli. Dönemin iki süper gücünün kendi kabuklarına çekildiği Levant çöllerinde ise Kenanlı kabileler yayılmış, dağılmış. Her ne kadar meydan onlara kalmış gibi görünse de bu kabiller de başsız kalmış ve darmadağın görünüyorlar. Anlayacağınız hem Mısır'da hem Anadolu'da hem de Levant'ta halkını birleştirecek ve diğer iki ülkenin tepesine çökecek bir figürün ortaya çıkması için zemin hazır. İşte o figür bizim seçeceğimiz fraksiyon kahramanı, zemin de "Total War: Pharaoh"tan başkası değil.
Oyunumuzda üç kültür grubuna bağlı birkaç (Sayısı gerçekten benimi için önemli değil zira önemli olan kültürler ve coğrafyalar. Gidip de Mısır'da dört kere koca oyunu oynayacak halimiz yok yahu...) fraksiyon mevcut. Ben ilerleyen zamanlarda oynanabilir Frig fraksiyonlarının ve Frig kültür-görsel-mekaniklerinin oyuna ekleneceğine kesin gözüyle bakıyorum. Frigler zaten oyunumuzda mevcut ancak varsayılan Hitit oynanamaz fraksiyonu görsellerine ve mekaniklerine iyeler. İleride oyuna Asurlular, Urartular, Lidyalılar gibi diğer pek çok halkın da eklenmesini canı gönülden isterim ama Total War oyunlarına son yıllarda çöken sığlığı düşündüğümde çok da bir şey beklemiyorum.
Her neyse; Mısırlı, Hitit ya da Kenanlı fraksiyonumuzu seçip oyuna başlıyoruz. Oyunda dikkatimi çeken ilk şey "Rome 2 Total War" günlerinden beri pek çok Total War oyunun laneti olmuş uzuuuuun uzadıya gitmenizi isteyen sefer zaferinin burada da başımıza bela olması. Hatırlarsınız Rome 2'de hangi fraksiyonu seçersek seçelim oyun bizden İberya'dan Horasan'a uzanmamızı istiyordu. Nerede Rome Total WarIun, Empire Total War'un mantıklı, tarihsel ve işi tadında bırakan sefer tamamlama mekanikleri ve beklentileri; nerede yeni Total War'ların oyuncuyu kabız eden, "Bit artık gurban olduuum yengen bekliğ" diye adamı ağlatan kainat zaferleri... Ama haklarını yememek lazım, "Immortal Empires"ta yaptıkları gibi "Amaaan git 275 yerleşimin ardına koy tamam işte zafer!" demiyorlar bu sefer. Zafer koşulları ucundan da olsa tutarlı ve oynadığımız kültüre göz kırpıyor.
Oyuna ilk girdiğimde mikromekanik bombardımanına tutulmuş ve "Vay be!" demiştim. Hiç merak etmeyin; bu hayranlık, şaşkınlık ve hatta bun sadece birkaç saat sürüyor zira bu mikromekanikleri o kadar basmışlar ki oyuna, daha ikinci saatin sonunda tekrara düşüyorsunuz. Öyle ki "Saray etkinlikleri (ya da eylemleri, bilmiyorum artık adı her ne halttı)" bildirimi geldiğinde Küfürbaz Haydo gibi bıyıklarımı sıkar oldum.
Oyunumuzun görselleri hakkında bir şey söylemeye gerek var mı bilmiyorum. Zira görseller "A Total War Saga: Troy"un birebir aynısı. Fakat savaşlar esnasında iyice yakınlaşıp askerleri izlediğimde bana "Troy"dan çok daha donuk geldi. Ayrıca birim tasarımları o kadar... renksiz ve tekdüze ki diğer tüm Total War oyunlarında yaptığım bir şeyi hiç yapmayarak bu kez birimleri tek tek dizip izlemedim.
Oyunda din mekaniği de bulunuyor. Mısır'ın, Kenan'ın ve Anadolu'nun bazı tanrıları oyunda mevcut. Bu tanrılar adına tapınaklar dikebiliyor, ordularımızı tanrılarımıza adayabiliyor; onların lütuflarını kazanmaya çalışıyoruz. Bu mekanik benim hoşuma gitti ama yeterince değerlendirilmemiş. Yani buraya pek çok işlev eklenebilirdi, "Pharaoh" sırf bu din sistemiyle adından söz ettirebilirdi ama son zamanların Total War oyunlarının kronik hastalığı olan sığlık ve özensizlik burada da kedini net şekilde belli ediyor. Hem ben niye sadece üç tanrıya tapabiliyorum kardeşim? Üç tanrıya tapmak istesem gider Medieval Total War'da Hristiyanlarla oynar, sonra da benim dinim tek tanrılı diye etrafta gezerdim. (Evet, dinsel şaka yaptım; hemen duyar kasmayın.)
Peki oyunun olumlu yanı yok mu? Var, yukarıda saydığım ve saymadığım her şey. Aslına bakarsanız "Pharaoh" oturup uzun uzun incelenebilecek bir oyun fakat oyunun sorunu aslında sadece bir tane: Özensizlik. Total War oyunları artık özensiz Güzel Kardeşlerim. Bu serinin efsanevi zamanlarını maalesef kaçırdınız. artık Total War oyunları sadece yapılmak için yapılıyor. Evet, sana da diyorum YouTube'da ve Twitch'te Total War partnerliğine çomak girmesin diye sıkıla sıkıla oynamasına rağmen "Baba adamlar ne oyun yapmış!" diyen sözümona dürüst oyun yayıncılarımız. Biz eskiden Medieval Total War, Rome Total War, Empire Total War falan oynarken hissettiğimiz en net duygu o zamana ışınlanmak, o zamanın dünyasında yaşamaktı. Adamlar oyun yapmış, diyebiliyorduk biz. Zira o zaman adamlar oyunlarına özeniyordu. Bunun son örneğini Total War: Warhammer II'de gördük. Zaten üçüncü oyunda o serinin de içine turp sıktılar.
"Pharaoh" özenilmemiş bir oyun. "Troy"un üzerine bir mod çekilmiş gibi görünüyor. Hani biz Crusader Kings II'de modlar indirirdik, memleketin yarısı Muhammed Peygamber'i seçer, Orta Asya'ya gidip Göktürklerin ağzına tükürürdü. Diğer yarımız da tam tersi Göktürkleri seçer; Arap çöllerinde taş üstünde taş, baş üstünde baş komazdık. "Troy"la "Pharaoh" arasındaki duygu da tam olarak normal Crusader Kings II ile oyunun o dönemde geçen modlu hali gibi hissettiriyor. Oyunda tonla mikromekanik var gibi görünse de aslında kurmalı saatlere sahibiz. Sıkı bir Total War'cunun çabucak suyunu sıkacağı, tarihsel gerçeklikten de oyunu daha zengin hale getirmekten de uzak mikrolar... Eski Total War oyunlarını hatırladıkça adama Güllü dinlettiren popo kadar haritalar... Alnına koyayım biz Rome Total War'da diplomat gezdirmeye ömür yetiremezdik, çayır çimen dolanırdık. Bana "Geniş Aile" Mürsel coğrafya bilgimi o oyunlarda gezip dolanmak katmıştı. Ankara'da altmış senelik memur apartman dairesi gibi haritalar yapar oldu iyice bu firma, n'oldu oğlum size? Sonra diplomasi... Henüz bu oyunda diplomasi ekranını bir ya da iki kere açmışımdır. O derece işlevsiz. Evet belki tarihsel olarak uygun ama çoklu kaynak sistemi oyundaki diplomasiye, bilhassa ticaret olayına ciddi darbe vuruyor. Madem çoklu kaynak yönetimi yapacağız, ticaret için ayrı bir şeyler geliştirin be babacığım. Diplomasi zaten yirmi yıldır aynı Total War'larda. Hani artık biraz daha geliştirip komplike hale mi getirseniz? Mekanikler mi ekleseniz? "Bu lider tam bir diplomat!" dediğiniz adamı ordumuzun önüne koyup savaşlara götürmek yerine harbiden diplomasiyle çatır çatır oynasak? Adamlar o dönemde Kadeş Antlaşması imzalamış, bizim oyunlarda diploması hâlâ "Saldırmazsın de mi balım? Ay yok hayatım olur mu? Tık!"
Sabaha kadar sayarım ama uzun uzun açmayacağım. Yukarıda verdiğim bir iki örnek ve daha nicesinin bas bas bağırdığı bir şekilde üzerinde iyice düşünülmemiş, iyice emek verilmemiş bir oyun "Pharaoh". Artı yanları ise bana göre: Müzikleri, işlediği dönem, işlediği kültürler, yarım bırakılmış ve oyuncuyu kısıtlamış da olsa tanrılar mekaniği ve son olarak da garip şekilde oyunda eski Total War'ların tadının çok az ve silik de olsa var olması. (Ya da belki ben yaşlandım artık, bilmiyorum...)
Parasını hak eder mi kısmına da bir değinmek gerekirse: Dışkı gibi para kazanıyorsanız evet, insan gibi para kazanıyorsanız hayır. Neticede oyunlar da dahil olmak üzere her şeyin fiyatı, ederi, etmesi gerekeni mevzu son yıllarda içimizden geçti. Ekonomi ortada. Yine de "Pharaoh" bu parayı eder miydi? Bence asla.
Yorumlarımı erken paylaşmış olabilirim. Ama sanıyorum on dokuz yıldır (Yoo, ne yaşlısı?) Total War oyunlarıyla düşüp kalkan bir oyunseverim. Haliyle bir şeyleri kestirmek ve anlamak artık benim gibiler için daha kolay. Sonuç olarak ben bu oyunu oynar mıyım? Garip şekilde evet. Son zamanlarda çıkmış çoğu Total War oyunu benim için sadece koleksiyon olarak kütüphanemde durabilir ama "Pharaoh"u en azından Hititlerle bir kere, Kenanlılarla bir kere, Mısırlılarla bir kere oynarım gibi görünüyor. Ama şu bir gerçek ki eski Total War günlerimi çok ama çok özlüyorum ve "Total War: Pharaoh"u da üzülerek önermiyorum.